Główna » Artykuły » Moje artykuły |
Azja – kontynent kontrastówAzja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów. Termin kontrastwywodzi się z języka włoskiego i oznacza 'ostro uwydatniające się różnice, sprzeczności i przeciwieństwa'. W Azji występuje wiele obszarów i cech środowiska przyrodniczego, które są wyjątkowe, jedyne w swoim rodzaju, niepowtarzalne – zestawione razem tworzą właśnie kontrasty. Już wiesz
Nauczysz się
1. Położenie geograficzne AzjiAzja to największy kontynent na Ziemi. Jego powierzchnia wynosi 44,5 mln km2. Zwarty obszar lądowy leży w całości na półkuli północnej i rozciąga się od równika aż do wysokich, okołobiegunowych szerokości geograficznych północnych. Na półkuli południowej położonych jest wiele azjatyckich wysp, m.in. duża część Archipelagu Malajskiego. Azja leży też prawie w całości na półkuli wschodniej – jedynym obszarem Azji znajdującym się na półkuli zachodniej jest Półwysep Czukocki. Polecenie 1 Korzystając z mapy hipsometrycznej Azji, rozwiąż zadania. Ćwiczenie 1 Azja – skrajne punkty
Który z 4 krańcowych punktów Azji ma współrzędne geograficzne 77°43' szerokości geograficznej północnej i 104°45' długości geograficznej wschodniej?
Ćwiczenie 2 Azja – urozmaicona linia brzegowa
Azja ma dobrze rozwiniętą linię brzegową. Największa liczba zatok, wysp, półwyspów i mórz przybrzeżnych występuje na wybrzeżu…
Ćwiczenie 3 Azja – rozciągłość południkowa
Odczytaj współrzędne geograficzne krańcowych punktów Azji na północy i na południu. Oblicz rozciągłość południkową Azji.
Ćwiczenie 4 Azja – półwysep na półkuli zachodniej
Który z 4 wymienionych półwyspów Azji leży na półkuli zachodniej?
2. Ukształtowanie powierzchni AzjiPolecenie 2 Uważnie przeczytaj dane w tabeli, a następnie popatrz na mapę hipsometryczną Azji.
Polecenie 3 W tabeli 2 zestawiono wielkie kontrasty w ukształtowaniu powierzchni Azji. Odszukaj na mapie hipsometrycznej Azji nazwy wszystkich wymienionych tam obiektów. Wskazówka Pamiętaj, że mapa jest wielkim zbiorem informacji i w klasie trzeciej należy z niej często korzystać.
Ćwiczenie 5 Azja – dominująca forma ukształtowania terenu
Która z wielkich form rzeźby terenu ma największy udział w ogólnej powierzchni Azji?
3. Wielkie kontrasty klimatyczne AzjiCzynnikiem decydującym o występowaniu w Azji wszystkich stref klimatycznych jest położenie geograficzne. Lokalnymi czynnikami geograficznymi wpływającymi na zróżnicowanie odmian klimatu w każdej ze stref są:
Ćwiczenie 6 Monsun letni w Azji Południowej
Wskaż, skąd wieje monsun letni w Azji Południowej i cechy fizyczne napływających mas powietrza.
4. Kontrasty Azji – sieć wód powierzchniowychRzeźba terenu oraz główne cechy klimatu Azji kształtują sieć wód powierzchniowychtego kontynentu. Zlewiska oceanów i obszary bezodpływowe w Azji Obszar Azji obejmuje zlewiska wszystkich czterech oceanów. We wnętrzu lądu znajduje się największy obszar bezodpływowy na Ziemi odcięty od oceanów przez bariery górskie. Rzeki z tego obszaru spływają do Morza (Jeziora) Kaspijskiego i innych mniejszych jezior bezodpływowych, a także zanikają w trakcie swojego biegu, np. w piaskach pustyni. W poszczególnych regionach Azji zaznacza się duże zróżnicowanie przepływu wody w rzekach związane z nierównomiernym rozmieszczeniem opadów i rocznym przebiegiem temperatury powietrza. Rzeki mające swe dorzecza w zasięgu klimatu monsunowego różnią się zdecydowanie od rzek płynących w pozostałych regionach. Jako przykład może posłużyć najdłuższa rzeka Azji – Jangcy (6380 km), której źródła znajdują się na Wyżynie Tybetańskiej. Płynie ona ku wschodowi, odprowadzając wody do Oceanu Spokojnego. Jangcy ma wysokie stany wody przez cały rok, ale zdecydowanie najwyższe są one wiosną i latem. Górny odcinek jest wówczas zaopatrywany w wodę z topniejących śniegów i lodowców górskich. Z kolei odcinek środkowy i dolny otrzymuje obfite opady przynoszone przez letni monsun. Podobne zasilanie wodne występuje w wielu innych rzekach Azji Południowo‑Wschodniej. Ciekawostka W Azji znajduje się największa delta na Ziemi. Została ona utworzona z osadów składanych przez Ganges i Brahmaputrę przy ujściu do Zatoki Bengalskiej. Powierzchnię delty szacuje się na 100 tys. km2. W Azji występują liczne jeziora. Największym z nich jest Morze Kaspijskie będące pozostałością dawnego morza. Dzisiaj to zbiornik bezodpływowy z wodą słoną. Jedynym dużym jeziorem odpływowym Azji jest Bajkał leżący w dorzeczu Jeniseju. To najgłębsze jezioro na świecie. Jego głębokość wynosi 1620 m. Leży ono w rowie tektonicznym i jest także największym zbiornikiem wody słodkiej na Ziemi. Polecenie 4 Jezioro Bajkał to najgłębsza na świecie kryptodepresja, czyli obszar lądowy leżący poniżej poziomu morza, ale zalany wodami jeziora. Oblicz głębokość kryptodepresji Jeziora Bajkał, jeśli wiadomo, że lustro wody znajduje się tam na wysokości 455 m n.p.m., a głębokość jeziora wynosi 1620 m. Niegdyś wielkim zbiornikiem wodnym było Jezioro Aralskie. Jednak od kilkudziesięciu lat stopniowo wysycha ze względu na położenie w klimacie suchym oraz rabunkową działalność człowieka, który pobiera zbyt dużo wody z rzek zasilających jezioro. Ciekawostka Na pograniczu Izraela i Jordanii w rowie tektonicznym znajduje się bezodpływowe jezioro nazywane Morzem Martwym. Nazwa jeziora oddaje jego cechę związaną z wielkim zasoleniem wynoszącym dla wód powierzchniowych od 22% do 25%, co uniemożliwia występowanie jakichkolwiek form życia. Średnie zasolenie wód morskich sięga 3,5%.
5. Kontrasty Azji – strefy roślinnePołożenie geograficzne Azji oraz typy i odmiany klimatu wpływają na rozmieszczenie bardzo odmiennych stref roślinności na największym lądzie świata. W północnej części kontynentu występują pasy roślinności nawiązujące do stref klimatycznych. Wybrzeża Oceanu Arktycznego zajmuje tundra arktyczna – obszar niskiej, płożącej się roślinności krzewinkowej z nielicznymi gatunkami drzew karłowatych, jak brzoza czy wierzba. Na południe od tej strefy rozciąga się tajga – największy zwarty obszar lasów iglastych na świecie. Pas tajgi ciągnie się od gór Ural aż po wybrzeża Oceanu Spokojnego i ma szerokość od 1000 km do 2500 km. Lasy tajgi składają się z nielicznych gatunków drzew, takich jak sosna, świerk, modrzew i jodła. Na południe od tajgi rozciągają się kolejne pas roślinne. O typie roślinności na tym obszarze decyduje roczny przebieg opadów i ich wysokość w kolejnych miesiącach. Nad Oceanem Spokojnym w morskim typie klimatu umiarkowanego występują lasy mieszane i liściaste. Natomiast z dala od oceanu w klimacie umiarkowanym lądowym znajdują się stepy o bardzo zróżnicowanych gatunkach traw. W kotlinach Azji Środkowej występują chłodne pustynie i półpustynie; w Azji Południowo‑Zachodniej są to już pustynie gorące. Na Półwyspie Azji Mniejszej pojawia się roślinność śródziemnomorska. W szerokościach podzwrotnikowych rosną lasy liściaste, a na obszarach objętych klimatem monsunowym lasy tracące liście w porze suchej, tzw. lasy monsunowe. W Azji Południowo‑Wschodniej na wybrzeżach Półwyspu Indochińskiego, Półwyspu Malajskiego oraz wyspach Archipelagu Malajskiego występują wilgotne lasy równikowe – niezwykle zróżnicowana formacja roślinna reprezentowana przez kilkadziesiąt tysięcy gatunków roślin o całorocznym okresie wegetacji. Obszary górskie i wysoko położone wyżyny mają wyraźnie zaznaczoną piętrowość roślinności.
Ciekawostka Wieloletnia zmarzlina na północy Azji to obszar trwale zamarzniętego gruntu o grubości od kilku do kilkuset metrów. Lód gruntowy utrzymuje się tam bez przerwy od ostatniego zlodowacenia. Powierzchniowa warstwa wieloletniej zmarzliny rozmarza latem na głębokość od 0,5 m do 5 m. Nieprzepuszczalna warstwa niżej zmarzniętego gruntu powoduje powstanie bagnistych terenów. Wyrastają na nich poprzechylane w różne strony ze względu na grząskie, niestatyczne podłoże drzewa tajgi, tworząc tzw. „tańczący (lub pijany) las”. Występują też liczne problemy dla budownictwa, m.in. trzeba budować domy na długich, wpuszczanych głeboko w ziemię, palach, by uchronić je przed wtapianiem się w rozmarzający grunt. Ćwiczenie 7 Azja – kontrasty roślinne
Posługując się mapami tematycznymi (np. z atlasu geograficznego), odczytaj, jaka formacja roślinna występuje w strefie klimatu umiarkowanego kontynentalnego chłodnego.
Podsumowanie
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wyświetleń: 437 | Rating: 0.0/0 |
Liczba wszystkich komentarzy: 0 | |